Những trẻ dậy thì ở độ tuổi thông thường là niềm hạnh phúc của trẻ và của cha mẹ. Tuy nhiên, vẫn có những trẻ dậy thì sớm hoặc trái lại dậy thì muộn , là mối lo cho trẻ và cho bác mẹ. Khi con dậy thì, bác mẹ cần có sự quan hoài coi ngó hợp để giúp trẻ phát triển tốt cả thể chất lẫn ý thức, song song bảo vệ trẻ trước những nguy cơ bị xâm hại. Vậy thế này dậy thì sớm và dậy thì muộn? Câu giải đáp có trong bài viết sau đây:
Thế nào dậy thì sớm?
Do sự phát triển của kinh tế xã hội và sự tiếp cận sớm với các thông báo về sức khỏe, tình dục... trên thực tại, ngày một có nhiều trẻ em xuất hiện tình trạng dậy thì sớm. Dậy thì sớm được hiểu là khi các miêu tả dậy thì xuất hiện ở trai trẻ trước 10 tuổi và ở trẻ gái trước 8 tuổi. trình diễn.# ở trẻ trai là dịch hoàn phát triển về kích thước, mọc lông mu, lông nách, bộ phận sinh dục ngoài tăng kích thước; ở trẻ gái là mọc lông mu sớm, vú phát triển, bộ phận sinh dục ngoài phát triển và xuất hiện kinh nguyệt sớm. Nhưng khi thấy những diễn tả trên thì trên thực tại, trẻ đã dậy thì sớm trước đó nhiều tháng, thậm chí cả năm. Ngoài những dấu hiệu trên, trẻ còn có những bộc lộ khác như rối loạn tính tình, đau đầu...
Vì sao trẻ dậy thì sớm?
Sở dĩ trẻ dậy thì sớm là do căn do từ thần kinh trung ương, u tuyến yên; có thuộc tính di truyền, tức là trong gia đình có cha hay ông có tiền sử dậy thì sớm thì trẻ cũng dậy thì sớm. nguyên nhân dậy thì sớm còn có thể do các bệnh u tuyến thượng thận, u buồng trứng, dùng corticoid kéo dài... hoặc ở những trẻ được nhận làm con nuôi. Ngoài những căn do nói trên còn có những nguyên do mắc phải gây ra dậy thì sớm như: trẻ bị béo phì do chế độ ăn uống nhiều đạm mỡ, ăn phải thịt có nhiều chất kích thích, nhiễm một số chất như Bisphénol A - có trong nhựa làm núm vú hay bình nhựa đựng sữa cho con nít, chất Ptalates có trong hộp nhựa, chai nhựa, túi nhựa đựng thức ăn...
Oestrogen trong các loại thuốc, thực phẩm, chất dưỡng da có thể qua đường ruột, sữa hoặc da, đi vào hệ tuần hoàn hoặc toàn thân của trẻ gây nên những bộc lộ dậy thì sớm. Đây là “chứng dậy thì sớm có nguồn cội từ bên ngoài”. Nếu không can thiệp thì trẻ sẽ rơi vào tình trạng phát triển sớm và dừng tăng trưởng với hậu quả sẽ lùn ở tuổi trưởng thành.
Làm gì để giúp trẻ bị dậy thì sớm?
bác mẹ cần phát hiện sớm tình trạng dậy thì sớm ở trẻ để tìm nguyên nhân và can thiệp. hiện, tình trạng dậy thì sớm ở trẻ gái nhiều gấp 5 lần so với trẻ nam. Khi phát hiện trẻ dậy thì, cha mẹ cần đưa con đi khám để thầy thuốc sẽ xem lại biểu đồ tăng trưởng của trẻ và làm các xét nghiệm cấp thiết để chẩn đoán các nguyên cớ có thể gây ra dậy thì sớm. Các kỹ thuật chẩn đoán như chụp Xquang xương cổ tay, bàn tay, khuỷu tay để chẩn đoán tuổi xương; đo nồng độ hormon trong máu và trong nước giải; chụp cộng hưởng từ để khảo sát tuyến yên; siêu âm tử cung và buồng trứng ở trẻ gái...
Khi chẩn đoán được duyên cớ gây dậy thì sớm, bác sĩ sẽ có điều trị ăn nhập. chả hạn dùng thuốc ức chế sự tiết ra GnRH quá sớm để ức chế sự phát dục của noãn bào và sự tiết ra testosteron. Phương pháp này ức chế sự hoàn thiện quá sớm của xương, có tác dụng cải thiện chiều cao thân do ức chế sự tăng trưởng hormon giới tính.
bác mẹ cũng cần nói cho trẻ hiểu chuyện gì sẽ xảy ra trong thân trẻ, nên giảng giải để trẻ yên tâm và dạy trẻ cách tự trông nom thân thể, đặc biệt là bộ phận sinh dục. bố mẹ nên đề ra một số tình huống khi trẻ có trình bày lo âu, buồn phiền, bị bạn bè ghẹo hay mỏi mệt khi có kinh nguyệt để trẻ có sự chuẩn bị về tâm lý và tự tín xử lý các cảnh huống. Cần tránh cho trẻ bị sốc khi nhận ra sự dị biệt của mình với bạn bè cùng tuổi. Trong việc chăm nom con cái, bác mẹ cần tránh những duyên do gây ra dậy thì sớm nói trên.
Thế này dậy thì muộn?
Dậy thì muộn được hiểu là ở trẻ gái trên 13-14 tuổi và ở trai trẻ trên 15-16 tuổi vẫn chưa xuất hiện những trình diễn.# của dậy thì.
Có nhiều căn nguyên dẫn đến trẻ dậy thì muộn: do di truyền, nếu trong gia đình có cha hay mẹ dậy thì muộn thì trẻ cũng dễ bị dậy thì muộn. Do chế độ ăn uống không hợp lý: trẻ bị thiếu ăn hoặc ăn thiếu chất làm cho bị suy dinh dưỡng kéo dài. Do trẻ bị bệnh mãn tính như: đái tháo đường, suyễn, bệnh thận... Do bệnh ở tuyến yên hay tuyến giáp là các tuyến sản xuất hormon quan yếu cho sự tăng trưởng và phát triển cơ thể.
Số ít trẻ bị dậy thì muộn do rối loạn thể nhiễm sắc trong hội chứng Turner ở trẻ gái, hội chứng Klinefelter ở trẻ trai (có thêm 1 nhiễm sắc thể X (XXY thay vì XY). cha mẹ khi phát hiện con bị dậy thì muộn, cần phải đưa trẻ đi khám và điều trị.
Để nắm được sự tăng trưởng và phát triển của con, bố mẹ cần theo dõi sát biểu đồ tăng trưởng và thực hành việc khám sức khỏe định kỳ cho trẻ để bảo đảm trẻ phát triển thường ngày và phát hiện sớm những bộc lộ bất thường. Muốn thế, nên khám và theo dõi sự tăng trưởng cho con như sau: trẻ từ 1 - dưới 2 tuổi, 1 tháng khám 1 lần; trẻ 2 tuổi đến dưới 3 tuổi, 2 tháng khám 1 lần; trẻ 3 tuổi đến dưới 4 tuổi, 3 tháng khám 1 lần; trẻ từ 4 tuổi trở lên khám 6 tháng 1 lần.
BS. La Thị Nhung